Barbara Wysocka

W marcu 2013 roku odbyła się światowa premiera spektaklu „Chopin bez fortepianu”. Scenariusz zakładał wykonanie dwóch koncertów fortepianowych Chopina – f-moll op. 21 i e-moll op. 11 bez fortepianu. Reżyser postanowił zastąpić partie instrumentu tekstem literackim, a pianistę - aktorką.

„Chopin bez fortepianu” to kolejna rewizja polskiego narodowego dziedzictwa autorstwa Michała Zadary. Reżyser znany z odkrywczych interpretacji klasycznych dramatów oraz projektów badających historię polską tym razem opuścił bezpieczne granice teatru, by poddać interpretacji muzyczną esencję polskości: koncerty Chopina.

W tej najbardziej ryzykownej transkrypcji w dotychczasowym dorobku artysty towarzyszył mu najwybitniejszy żyjący polski dyrygent, od sezonu 2013/14 dyrektor Filharmonii Narodowej, Jacek Kaspszyk, oraz aktorka wielokrotnie nagradzana za role w teatrze dramatycznym i reżyserka własnych inscenizacji w teatrze i operze, Barbara Wysocka.

Barbara Wysocka wykonała oba koncerty fortepianowe razem z orkiestrą Sinfonietta Cracovia - ale nie grała na fortepianie, tylko opowiedziała widzom krok po kroku, co robi fortepian. Wykorzystując wywiady z wybitnymi pianistami, prace muzykologiczne, biograficzne, listy samego Chopina oraz dzieła filozoficzne i teoretyczne, Zadara i Wysocka stworzyli scenariusz, który jest werbalnym odpowiednikiem partii fortepianowej, przewodnikiem po koncertach, ich opisem i komentarzem. Struktura tekstu tego spektaklu odpowiada kompozycji koncertów. Aktorka w każdym słowie i geście precyzyjnie przestrzega muzyki zapisanej przez Chopina.

Michał Zadara w następujący sposób przybliżał koncepcję spektaklu: „Oba koncerty uwodzą słuchacza swoją elegancją i wdziękiem. W Polsce są one świętością narodową. (…) Chciałem podjąć rozmowę z tymi utworami, nie niszcząc ich: stąd pomysł zastąpienia fortepianu ludzkim głosem i tekstem. Fortepian u Chopina jest ważny jak u żadnego innego kompozytora, jest on centrum całego kosmosu chopinowskiego. Zastępując fortepian tekstem i głosem, fundamentalnie zmieniamy te utwory, ciągle pozostając blisko oryginału.”

„Chopin bez fortepianu” to działanie partyzanckie, może nawet noszące znamiona przemocy czy świętokradztwa, które miało na celu przywrócenie możliwości rozmowy o Chopinie, o koncertach, o muzyce, o Polsce, i o kulturze w ogóle.

Światowa prapremiera spektaklu odbyła się na Dużej Scenie Teatru im. Juliusza Słowackiego.